Białowieskie skanseny i galerie

Skansen Architektury Drewnianej Ludności Ruskiej Podlasia

Skansen położony przy wschodniej granicy Białowieży, na terenie dawnej wsi Kropiwnik, zniszczonej w czasie II wojny światowej przez hitlerowców, jest prywatną inicjatywą dwóch pokoleń tutejszych mieszkańców i regionalistów oraz studentów białostockich uczelni. Powstał z pasji, od początku ma charakter wolontariacki. Do 2010 r. turyści pozostawiali tu jedynie datki. Temat biletów i zinstytucjonalizowania działalności skansenu nabiera aktualności dopiero teraz, 33 lata po tym jak w dawnym przysiółku Kropiwnik stanął wiatrak-koźlak, przewieziony z wsi Kotły koło Bielska Podlaskiego. W 1983 r. grupa współwłaścicieli skansenu dysponowała już 4 hektarami gruntów, na których z czasem zaczęły pojawiać się kolejne zabytkowe obiekty. Do środka wchodzimy przez dużą drewnianą bramę, do której przylega ogrodzenie wykonane ze świerkowych gałęzi. Z daleka rzucają się w oczy uskrzydlone budynki wiatraków, przy nich kilka chałup krytych strzechą lub gontem.

W skansenie znajdują się:

wiatrak-koźlak z 1925 r., sprowadzony w 1978 r. ze wsi Kotły koło Bielska Podlaskiego (przeniesiony ze wsi Kuraszewo)

wiatrak-koźlak z lat 30. XX wieku, przeniesiony z Orli w 1985 r.

chata ze wsi Biała kryta słomą, zbudowana w 1897 r.

majsternia (warsztat) kryta słomą, przewieziona ze wsi Widowo w 1986 r.; kolekcja kilkudziesięciu ręcznych strugów i frezów do drewna

kaplica pod wezwaniem św. Aleksandra Newskiego pochodząca z 1998 roku, wykonana na wzór XVIII-wiecznej kapliczki znajdującej się we wsi Nowe Berezowo koło Hajnówki

stodoła ze wsi Koszele, kryta słomą, pochodząca z lat 40. XX wieku, zrekonstruowana w 1986 r.

chata ze wsi Czyżyki, kryta gontem, pochodząca z 1885 roku, zrekonstruowana w 1996 roku - najstarszy obiekt w skansenie

bania (sauna) kryta gontem, zrekonstruowana w 1987 r.

ośmioramienny krzyż, upamiętniający 1000-lecie Chrztu Rusi Kijowskiej

chata ze wsi Klejniki, kryta gontem, pochodząca z roku 1893, zrekonstruowana w 1988 r.; na ścianie data wyświęcenia w języku staro-cerkiewno-słowiańskim: 17 lipca 1895 roku,

ule wyżłobione w pniach drzew.

30 grudnia 1992 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków (pod numerem 765). Ochroną konserwatorską objęte sa dwa wiatraki, dwie chałupy, majsternia i stodoła wraz z gruntami, na których usytuowane są te obiekty.

Skansen Architektury Drewnianej Ludności Ruskiej Podlasia, ul. Zastawa 66b, 17-230 Białowieża, tel. 660 667 790, 608 582 840, e-mail: [email protected]. Czynne (zwiedzanie grupowe z przewodnikiem): od maja do września – codziennie w godz. 9.00-18.00, w pozostałych miesiącach – po telefonicznym uzgodnieniu terminu.

Skansen Sioło Budy

Budy położone są 10 kilometrów na wschód od Białowieży. Autem dojedziemy tutaj przez Pogorzelce i Teremiski, przecinając w połowie dystansu Drogę Narewkowską.
Największą atrakcją osady jest skansen – przeniesione z Dobrowody koło Kleszczel, autentyczne gospodarstwo kresowe z połowy XIX wieku. W Siole Budy podziwiać możemy m.in. chatę z 1836 roku, z jedynym w Polsce czynnym drewnianym kominem, chlewik, stodołę, wozownię, studnię z żurawiem, bróg na siano oraz pleciony z gałęzi płot tynowy. Skarbnicą wiedzy wyniesionej z domu rodzinnego jest na tym niezwykłym gospodarstwie pani Maria Niczyporuk. Należy do nielicznych już mieszkańców Puszczy Białowieskiej, którzy własnoręcznie wykonują wszystkie prace – od zasiania ziaren lnu po uszycie koszuli. Pani Maria barwnie opowiada o tym, jak obsługuje się ruski piec, zaprasza gości skansenu do lepienia i gotowania wareników – ruskich pierogów z różnorodnym nadzieniem, wprowadza w świat ziół, owoców, nalewek, grzybów, miodu i wosku. Zwiedzanie skansenu trwa ok. godziny.

Skansen Sioło Budy, Budy 4, 17-230 Białowieża, tel. 85 681 29 78, 698 664 496, e-mail: [email protected]. Zwiedzanie po wcześniejszym uzgodnieniu.

Galeria Sztuki Regionu i Pogranicza Kresy

Do osady Pogorzelce, malowniczo położonej nad Uroczyskiem Stara Białowieża, docierają turyści przemierzający szlak (niebieski i żółty) z Białowieży do słynnych Dębów Królewskich. Możemy podziwiać tutaj drewnianą architekturę wsi podlaskiej. Pod numerem 19, w stylowym domu, krytym wiórem osikowym, znajduje się Galeria „Kresy”, przybliżająca różnorodność kulturową tych stron oraz twórczość miejscowych artystów i rękodzielników. Warto się tutaj wybrać na spotkanie z ginącymi zawodami i kresową sztuką ludową. Chlubą galerii prowadzonej przez Krystynę i Jana Sawickich jest tkanina dwuosnowowa z Janowa. W sezonie goszczą w Pogorzelcach wystawy podlaskich artystów

Galeria Sztuki Regionu i Pogranicza Kresy, Pogorzelce 19, 17-230 Białowieża, tel. 85 681 26 66, 694 518 114, 604 162 203, e-mail: [email protected].

Galeria im. Teresy Sołoniewicz

Położona przy granicy z Białorusią gmina wiejska Narewka, sąsiadująca od strony północnej z terenami Białowieskiego Parku Narodowego, stanowi bazę wypadową turystów wędrujących po szlakach i ścieżkach przyrodniczych Obrębu Ochronnego Hwoźna. Odwiedzając samą miejscowość warto zajrzeć do utworzonej tutaj w 2007 roku Galerii im. Tamary Sołoniewicz, urodzonej w Narewce reżyserki i scenarzystki, która swoją twórczość związała z rodzinną Białostocczyzną.

W pamiętającym czasy carskie budynku byłej szkoły przy ul. Mickiewicza 50 znajduje się Izba Regionalna, prezentująca wnętrza dawnej chaty, goszczą tutaj wystawy czasowe, swoje miejsce znalazły również obrazy z plenerów organizowanych na terenie gminy. Galeria tętni życiem. Upodobali sobie to miejsce podlascy artyści. W murach dawnej szkoły toczą się dyskusje na tematy związane ze sztuką, literaturą i historią regionu.

Galeria im. Tamary Sołoniewicz w Narewce, ul. Mickiewicza 50, 17-220 Narewka, tel. 85 685 80 12. Czynna: w środy, czwartki i piątki - od godz. 12.00 do 20.00, w soboty i niedziele - od godz. 10.00 do 18.00.