Białorusini zarzucają Polsce, że zapora na granicy utrudnia wędrówki zwierząt. O tym opowiada dyrektor Białowieskiego Parku Narodowego

Odpowiedź przygotowywali wszyscy pracownicy zaangażowani w ochronę przyrody BPN, ja także, pomimo że jestem na zwolnieniu lekarskim, po operacji. Białorusini chcą zwrócić uwagę Unii Europejskiej na to, że przy polskiej zaporze mogą utknąć zwierzęta takie jak żubry czy łosie. Wymieniają także niedźwiedzie, które dwukrotnie pojawiły się w polskiej części Puszczy Białowieskiej, a w obecnych warunkach mają małe szanse na przejście na nasze tereny. Niestety, cały ten białoruski wniosek pomija najważniejszy aspekt problemu - otóż gdyby nie fala migrantów, wspieranych przez białoruskie władze, nie byłoby żadnej zapory i związanych z nią problemów. Trzeba też pamiętać, że od lat 80. XX wieku po stronie białoruskiej istnieje ogrodzenie, tzw. sistema, a tymczasem dopiero polska odpowiedź na kryzys migracyjny - w postaci zapory - została poddana krytyce.

Owszem, tak się działo. Ale Białorusini nie mówią ani słowa o tym, że migranci przekraczający nielegalnie granicę wydeptują w puszczy ścieżki, pozostawiają wysypiska śmieci z plastikowymi opakowaniami, żywnością, ubraniami i odpadami farmaceutycznymi. Na terenie Białowieskiego Parku Narodowego zlokalizowaliśmy 11 miejsc po ogniskach, z czego jedno było zarzewiem pożaru, na szczęście szybko ugaszonym przez pracowników BPN. W ponad 200 lokalizacjach zbieraliśmy też śmieci. Większość z tych sytuacji miała miejsce w strefie I UNESCO. Masowe migracje, odbywające się poza kontrolą właściwych służb medycznych czy weterynaryjnych i fitosanitarnych, mogą powodować pojawienie się nowych patogenów i chorób, nienotowanych na tym obszarze, a szkodliwych zarówno dla zwierząt, jak i ludzi.

Tak. Wskazujemy tam także na fakt, że pojawienie się migrantów w ostojach zakłóca funkcjonowanie populacji w stopniu nie mniejszym, niż zapora na granicy, bo odbywa się w miejscach stałego bytowania zwierząt. Stąd między innymi wzmożone wychodzenie żubrów, także poza sezonem zimowym, ze zwartego kompleksu leśnego na polany i w sąsiedztwo wsi.

Jestem lekarzem weterynarii, a moja działalność naukowa związana jest z żubrami. Dobry lekarz powinien dokładnie poznać swoich pacjentów. Choć często właśnie tę weterynarię mi się zarzuca i mówi o niej w sposób pejoratywny, to przecież cała historia restytucji żubra związana jest nierozerwalnie z lekarzami weterynarii - jako nadzorującymi i prowadzącymi ochronę czynną - oraz z leśnikami - jako opiekunami populacji i gospodarzami terenów, gdzie te zwierzęta występują. Niechęć do weterynarii może wynikać z zazdrości o kompetencje lekarza do pracy ze zwierzętami, czy chociażby prowadzenie badań naukowych poświęconych ochronie zdrowia samego żubra, ale także zdrowia publicznego, co czasami bywa nierozumiane, a nawet krytykowane. W Białowieskim Parku Narodowym pracuję od 15 lat, zarówno mój doktorat jak i przewód habilitacyjny dotyczyły właśnie żubrów, a właściwie ich ochrony.

Trudno jednoznacznie stwierdzić, ponieważ zdania naukowców są podzielone. Jedni uważają, że oba stada należy połączyć, inni zaś są temu przeciwni. Badania genetyczne wykazały, że stado żyjące po stronie białoruskiej pochodzi od żubra z linii nizinno-kaukaskiej, a pamiętajmy, że w czasie restytucji żubra w Puszczy Białowieskiej właśnie linię kaukaską całkowicie wyeliminowano już w latach 50. Ta grupa naukowców uważa więc, że do czasu przeprowadzenia szerokich badań genetycznych stada te powinny pozostać rozdzielone.

Nikt ze środowiska nawołującego do ochrony Puszczy Białowieskiej nie zaapelował do prawdziwych organizatorów tych szlaków przerzutowych i kryzysu migracyjnego o to, żeby ochronić ten teren. Szczycimy się tym, że Puszcza Białowieska to światowe dziedzictwo, obiekt transgraniczny, a tymczasem nikt nie powiedział głośno: przestańcie wypuszczać ludzi na teren chroniony i to nie tylko do Białowieskiego Parku Narodowego, ale także pozostałej części światowego dziedzictwa UNESCO na obszarze nadleśnictw Hajnówka, Białowieża i Browsk.

Tak, osoby te są pracownikami Instytutu Biologii Ssaków, polskimi profesorami, a jednocześnie aktywistami, którzy szukali w puszczy migranta. Sami o sobie mówią, że mają spore doświadczenie i odpowiedni sprzęt, ale w Białowieskim Parku Narodowym obowiązują zasady wstępu i są obszary, do których - ze względu na ochronę przyrody - nie można wchodzić na własną rękę. Co więcej, te zasady są dobrze znane tym osobom. Akcje poszukiwania w Polsce powinny być prowadzone przez odpowiednie służby, a nie osoby prywatne, które robią to na własną rękę. Przepisy dotyczące wchodzenia i przebywania na terenie ścisłej ochrony dotyczą i obowiązują wszystkich. Poinformowano już Polską Akademię Nauk - oficjalną drogą - o naruszeniu prawa przez pracowników Instytutu Badania Ssaków PAN w Białowieży. Moim zdaniem, ta sytuacja to była klasyczna „ustawka”, mająca ugodzić w dobre imię Białowieskiego Parku Narodowego i moje - jako dyrektora, gdyż zaatakowano mnie podczas zwolnienia lekarskiego, po operacji i przedstawiono mnie jako bezdusznego człowieka blokującego niesienie pomocy. Argumentem przeciwko mnie było także to, że jestem „weterynarzem i osobą o prawicowych poglądach”. A jako lekarz właśnie, i chrześcijanin, nie wyobrażam sobie, aby nie udzielić pomocy osobom chorym lub rannym. Uważam także, że gdy idzie się na akcję ratunkową, to działa się w ciszy i myślą przewodnią jest niesienie pomocy, a nie sesje fotograficzne dokumentujące niewpuszczenie do rezerwatu ścisłego. Pracownicy Białowieskiego Parku Narodowego niejednokrotnie pomagali w akcjach poszukiwawczych, nasze pojazdy wjeżdżały, aby wyciągać ludzi z lasu. Regularnie wywozimy także dziesiątki kilogramów śmieci, pozostawianych przez migrantów na terenie BPN, czyli Obiektu Światowego Dziedzictwa UNESCO. To kolejny atak, po Wojsku Polskim, Straży Granicznej i Lasach Państwowych, na polski mundur, mundur służby BPN.

Jedna taka kontrola miała już miejsce jesienią. Wówczas Białowieski Park Narodowy odwiedzili posłowie Parlamentu Europejskiego, a następnie spotkali się z zarządcami Światowego Dziedzictwa i samorządowcami z regionu Puszczy Białowieskiej. Z tego, co mi wiadomo, w raporcie nie zawarto żadnych zastrzeżeń.