Sarkofag na Rynku Siennym. Poświęcono dawny Cmentarz Ewangelicko-Augsburski. Uroczystości z marszałkiem Senatu

W uroczystości wzięli udział m.in. Marszałek Senatu RP prof. Tomasz Grodzki, władze miasta z prezydentem Białegostoku Tadeuszem Truskolaskim, duchowni Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego: biskup diecezji mazurskiej Paweł Hause i proboszcz białostockiej parafii Tomasz Wigłasz, parlamentarzyści i samorządowcy, oraz prof. Jarosław Perszko – autor koncepcji zagospodarowania tego terenu.

Podczas uroczystości marszałek Grodzki mówił o potrzebie budowania wspólnoty, pokazywania, że wszyscy jesteśmy ludźmi i braćmi bez względu na kolor skóry, przekonania polityczne czy zamożność.

– Każdemu należy się taki sam szacunek, taki sam respekt i zrozumienie, że tylko wzajemnie się szanując i ze sobą współpracując, możemy budować wspólnotę, która będzie fundamentem dobrej przyszłości. To jest przesłanie, o które wołają do nas również pochowani tutaj ludzie wyznania ewangelicko-augsburskiego, o których władze komunistyczne zapomniały – powiedział marszałek Tomasz Grodzki, dziękując wszystkim zaangażowanym w przywracanie Rynkowi Siennemu należnego szacunku i czci dla prochów tych, którzy w tym miejscu byli chowani. – Trzeba pamiętać, że naród, który zapomina o swojej historii, przestaje być narodem. Tu mamy egzemplifikację tego, że o naszej bogatej, wspaniałej, trudnej historii pamiętamy.

Prace związane z upamiętnieniem dawnego XVIII-wiecznego cmentarza w Białymstoku trwały kilka lat. Ze względu na szczególny charakter tego miejsca wszystkie prace inwestycyjne odbywały się za wiedzą i akceptacją proboszcza-administratora parafii ewangelicko-augsburskiej w Białymstoku.

Koncepcja, której autorem jest prof. Jarosław Perszko, powstała po konsultacjach z mieszkańcami, historykami oraz archeologami. Od strony ul. Rynek Sienny, powstał otoczony niskimi murkami skwer, którego główne ścieżki są ułożone na planie krzyża. W miejscu przecięcia ramion krzyża umieszczono betonowy blok, wewnątrz którego znajdują się płaskorzeźby autorstwa profesora Perszki. Pod monumentem umieszczono kryptę, w której spoczęły szczątki po ekshumacji.

Dziś przywrócono miastu i jego mieszkańcom pamięć o białostoczanach wyznania ewangelickiego.

– Białystok oddaje dzisiaj hołd społeczności ewangelickiej, która była tu obecna od samych początków miasta i czynnie uczestniczyła w jego rozwoju. Jestem przekonany, że dzisiejsza uroczystość stanie się nie tylko symbolicznym podsumowaniem dziejów ewangelickiego Białegostoku, ale i otwarciem kolejnego, równie bogatego rozdziału tej wyjątkowej historii. To kolejny krok na naszej drodze do przywracania pełnej pamięci o dziejach naszego miasta, o naszej spuściźnie, z której jesteśmy dumni – powiedział prezydent Tadeusz Truskolaski. – Pamięć, tożsamość, dziedzictwo kulturowe i historyczne są tymi wartościami, które możemy przekazać następnemu pokoleniu. Nekropolie również mówią naszym spadkobiercom, że szacunek dla zmarłych, szacunek dla tradycji i historii jest naszą powinnością, którą właśnie wypełniliśmy.

Ewangelicy w Białymstoku
Ewangelicy byli obecni w dziejach naszego miasta niemal od jego początków. Wyznania luterańskiego byli m.in. budowniczowie hetmana Jana Klemensa Branickiego – kierujący rozbudową pałacu Jan Zygmunt Deybel i Jan Henryk Klemm, autor projektu białostockiego ratusza i pałacowej bramy.

W 1803 roku powstała w Białymstoku pierwsza parafia ewangelicka. Na początku XIX stulecia, kiedy Białystok znalazł się w zaborze pruskim, pojawili się w naszym mieście żołnierze, urzędnicy nowej administracji, ale również liczni rzemieślnicy. Rządy pruskie w naszym mieście były krótkie, jednak ewangelicy zostali w Białymstoku, w wielkim stopniu przyczyniając się do jego rozwoju i wzbogacając znacząco tutejszą kulturę. Byli wśród nich czołowi przemysłowcy – Commichauowie, Hasbachowie i wielu innych. Stale rozwijała się kultura i szkolnictwo.

II wojna światowa przyniosła schyłek białostockiej społeczności ewangelickiej. Większość tutejszych luteran zdecydowała się na wyjazd do Niemiec. Ci najbardziej przywiązani do polskości i rodzinnego miasta zostali z rozkazu Stalina wywiezieni na Wschód. Odrodzenie białostockiej parafii ewangelicko-augsburskiej nastąpiło dopiero w roku 2002.