Rocznica wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau. Nie wszyscy pleszewianie doczekali się wyzwolenia obozu. Zdjęcia więźniów [ZDJĘCIA + 18]

Dziś przypada 78. rocznica wyzwolenia obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Dokładnie 27 stycznia 1945 roku pierwsi żołnierze Armii Czerwonej przekroczyli bramę obozową KL Auschwitz-Birkenau z napisem "Arbeit macht frei". Skrajnie wyczerpani więźniowie odważyli się wyjść dopiero wówczas, gdy usłyszeli język inny niż niemiecki. Jednak na terenie obozu nie było ich już zbyt wielu. Ten został zlikwidowany kilka dni wcześniej.

- Usłyszeliśmy detonację granatu w pobliżu bramy obozowej. Natychmiast wyglądnęłyśmy z bloków i ujrzałyśmy idących od strony bramy w naszym kierunku, z karabinami gotowymi do strzału, kilku zwiadowców radzieckich. Zaraz wywiesiłyśmy na drągach prześcieradła z przyszytymi na nich czerwonymi pasami w formie czerwonego krzyża. Na nasz widok zwiadowcy opuścili broń. Doszło do spontanicznego powitania. Znając język rosyjski, zwróciłam się do zwiadowcy ze słowami: Zdrastwujtie pobieditieli i oswoboditieli. W odpowiedzi usłyszeliśmy: Uże wy swobodnyje” - opisuje moment wyzwolenia obozu KL Auschwitz-Birkenau w swoich wspomnieniach jedna z więźniarek.

W chwili wyzwolenia Auschwitz na terenie obozu znajdowało się około 7000 więźniów, w tym 500 dzieci. Pozostali więźniowie zostali wyprowadzeni z obozu na kilka dni przed wyzwoleniem. Według szacunków było ich około 60 tysięcy. Podczas marszów śmierci do obozów położonych w głębi Trzeciej Rzeszy zginęło ponad 15 tysięcy więźniów obozu KL Auschwitz-Birkenau.

Początkowo do obozu koncentracyjnego w Auschwitz kierowano głównie polską inteligencję i Polaków walczących z okupantem. Trwało to do kwietnia 1942 roku. Jeden z najtragiczniejszych transportów z Południowej Wielkopolski odbył się 2 maja 1941 roku. Pretekstem do represji wobec mieszkańców Południowej Wielkopolski było pobicie niemieckiego policjanta. W odwecie policja niemiecka w nocy z 5 na 6 i z 6 na 7 marca 1941 roku przeprowadziła zakrojone na szeroką skalę aresztowania wśród ludności polskiej w okolicach Kalisza i Pleszewa: Aleksandria, Brudzew, Brzezie, Ceków, Chocz, Dębe, Dobrzec, Godziesze Wielkie, Kościelec, Kościelna Wieś, Kotowiecko, Koźminek, Opatów, Opatówek, Rychnów, Staw, Stawiszyn i Wieruszów. Aresztowano około 400 osób.

- Wśród aresztowanych znaleźli się ludzie o różnym statusie społecznym: inteligenci, duchowni, rzemieślnicy, robotnicy i rolnicy, reprezentujący cały ówczesny przekrój społeczny i zawodowy powiatu kaliskiego - opisuje Bogdan Piętka z Państwowego Muzeum Auschitz-Birkenau.

Aresztowanych umieszczono w więzieniu znajdującym się w budynku byłej szkoły powszechnej przy ulicy 3 Maja w Kaliszu. 1 maja 1941 r. placówka Gestapo w Łodzi wydała polecenie sformowania transportu do KL Auschwitz. W jego skład weszła część tych osób.

Liczący 204 Polaków transport ekspediowano z Kalisza do KL Auschwitz wczesnym rankiem 2 maja 1941 roku. Mężczyzn ustawiono w dwuszeregu na dziedzińcu więziennym, kazano podnieść ręce do góry i w takiej pozie sfotografowano. Fotografie te zamieszczono w niemieckiej prasie z podpisem Polnische Banditen aus Kalisch (Polscy bandyci z Kalisza ). Dołączono do nich obszerny opis dokonanych rzekomo przez uwidocznionych na zdjęciach Polaków bandyckich napadów na Niemców.

Obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau funkcjonował w latach 1940-1945. Szacuje się, że zginęło w nim ok. 1,1 mln Żydów z całej Europy, ok. 150 tys. Polaków, ok. 23 tys. Romów, ok. 12 tys. jeńców radzieckich oraz wiele ofiar innych narodowości. Wśród zgładzonych byli również mieszkańcy powiatu pleszewskiego, którzy nie doczekali się wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau. Ich tragiczne losy przedstawiają przejmujące i chwytające za serce zdjęcia.

W 78. rocznicę wyzwolenia obozu koncentracyjnego KL Auschwitz-Birkenau przypominamy tragiczne losy i ofiary "fabryki śmierci" pochodzące z ziemi pleszewskiej, bowiem nie wszyscy doczekali się wyzwolenia obozu. Część zginęła w KL Auschwitz-Birkenau, cześć została przeniesiona do innych obozów. Tylko niewielka liczba mieszkańców ziemi pleszewskiej przetrwała tragiczne losy.

PLESZEW:

• - Bendlewicz, Stefan
  (numer więźniarski: 12953)
  urodzony: 1888-07-02, miejsce urodzenia: Pleszew, zawód: urzędnik
• - Brzeziński, Stefan
  (numer więźniarski: 154280)
  urodzony: 1902-12-18, miejsce urodzenia: Pleszew, zawód: robotnik
• - Fikus-Suszczyński, Witold
  (numer więźniarski: 882)
  urodzony: 1915-04-11, miejsce urodzenia: Pleszew, zawód: nauczyciel
• - Kutzner, Andrzej
  (numer więźniarski: 26727)
  urodzony: 1925-03-01, miejsce urodzenia: Pleszew, zawód: uczeń2
• - Marcinkowski, Stefan
  (numer więźniarski: 20386)
  urodzony: 1897-08-28, miejsce urodzenia: Pleszew, zawód: elektromonter
• Sopałowicz, Jan
  (numer więźniarski: 25424)
  urodzony: 1908-08-30, miejsce urodzenia: Pleszew, zawód: urzędnik

CHOCZ:

• Adamkiewicz, Czesław

(numer więźniarski: 15182)
urodzony: 1914-06-17, miejsce urodzenia: Chocz, zawód: rzeźnik

• Celin, Mikołaj

(numer więźniarski: 15199)
urodzony: 1903-02-23, miejsce urodzenia: Chocz, zawód: piekarz

• Drążek, Józef

(numer więźniarski: 15211)
urodzony: 1910-03-10, miejsce urodzenia: Chocz, zawód: rzeźnik

• Jaworowicz, Aleksander

(numer więźniarski: 14423)
urodzony: 1901-01-20, miejsce urodzenia: Chocz, zawód: nauczyciel, agronom

• Martyna, Janina

(numer więźniarski: 87402)
urodzona: 1920-01-25, miejsce urodzenia: Chocz

• Martyna, Julianna

(numer więźniarski: 87401)
urodzona: 1912-02-13, miejsce urodzenia: Chocz

• Rapaport, Rywen

urodzony: 1910-05-08, miejsce urodzenia: Chocz, zawód: Arbeiter

• Śmiłowski, Jan

(numer więźniarski: 15350)
urodzony: 1896-12-12, miejsce urodzenia: Chocz, zawód: robotnik rolny

• Woldanski, Jan

urodzony: 1920-12-27, miejsce urodzenia: Chocz, zawód: Korbflechter

KOŚCIELNA WIEŚ

• Nowak, Józef

(numer więźniarski: 15293)
urodzony: 1900-03-10, miejsce urodzenia: Kościelna Wieś, zawód: rolnik

DOBRZYCA

• Dupczyński, Marian

(numer więźniarski: 197267)
urodzony: 1913-09-23, miejsce urodzenia: Dobrzyca, zawód: kupiec

• Mikołajczyk, Cecylia

(numer więźniarski: 64023)
urodzona: 1900-11-11, miejsce urodzenia: Dobrzyca

• Trenner, Aleksy

(numer więźniarski: 27272)
urodzony: 1885-03-09, miejsce urodzenia: Dobrzyca, zawód: kupiec

SUCHORZEW

• Wolański, Zbigniew

(numer więźniarski: 131969)
urodzony: 1917-10-20, miejsce urodzenia: Suchorzewka, zawód: ogrodnik

LENARTOWICE

• Szymczak, Jan

(numer więźniarski: 84697)
urodzony: 1883-01-23, miejsce urodzenia: Lenartowice

Lista więźniów z powiatu pleszewskiego będzie na bieżącą aktualizowana.

Do dziś nikt nie jest w stanie określić dokładnej liczby ofiar i ocalałych z obozu koncentracyjnego KL Auschwitz-Birkenau. W swoim raporcie rotmistrz Witold Pilecki szacował możliwą liczbę nawet na pięć milionów istnień. Aktualne szacunki mówią od jednego do półtora miliona ofiar, choć niektórzy badacze podają liczbę dwukrotnie większą. W ustaleniu dokładnej liczby więźniów KL Auschwitz-Birkenau utrudnia fakt, że nawet 80 procent ludzi, którzy trafili do obozu Auschwitz-Birkenau, nigdy nie doczekało się statusu więźnia. Natychmiast po selekcji byli prowadzeni na śmierć w komorach gazowych.

Dziś przypada 78. rocznica wyzwolenia obozu koncentracyjnego KL Auschwitz-Birkenau. Motywem przewodnim tegorocznych obchodów będzie "proces planowania, tworzenia i rozbudowy systemu odczłowieczenia i ludobójstwa w Auschwitz".

- Ten proces szczególnie mocno określiły słowa ocalałego Mariana Turskiego: "Auschwitz nie spadło z nieba" - mówi Bartosz Bartyzel, rzecznik Muzeum Auschwitz.

ZOBACZ RÓWNIEŻ: