Etapy życia rodzinnego a zmiany zachodzące w pracy zawodowej

Specjaliści są zgodni co do tego, że sytuacja rodzinna w sposób bezpośredni wpływa na karierę zawodową kobiet i dopiero głębsza analiza pokazuje, że jest sprzężona także z kierunkiem rozwoju życia zawodowego mężczyzn. U podstaw tego zjawiska leży prawdopodobnie stereotypowe postrzeganie płci przez pracodawców, ale i przez samych pracowników, a także przyjmowany model rodzinny: im bardziej tradycyjny jest w rodzinie podział ról, tym bardziej życie rodzinne będzie negatywnie odbijało się na karierze zawodowej kobiety .

Życie rodzinne a praca zawodowa: perspektywa pracodawcy
Dla pracodawcy zarówno na etapie rekrutacji, jak i współpracy najważniejsze cechy u pracownika to zaangażowanie i dyspozycyjność. Stereotypowe postrzeganie płci sprawia, że kobieta jest mniej atrakcyjnym pracownikiem, ponieważ doznaje podwójnego obciążenia obowiązkami rodzinnymi
i zawodowymi. W efekcie najczęściej to kobieta podlega w sposób bezpośredni segregacji zawodowej na etapie rozmowy kwalifikacyjnej, a także, jak wynika z badań przeprowadzonych przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich w projekcie „Godzenie ról rodzinnych i zawodowych kobiet i mężczyzn”, rzadziej awansują i mają mniejszy dostęp do szkoleń i innych form doskonalenia zawodowego . Warto jednak pamiętać, że ofiarą nierównego traktowania płci na rynku pracy pada również mężczyzna – pojmowany w kategoriach głównego żywiciela rodziny jest przez pracodawcę bardziej eksploatowany, oczekuje się od niego większej dyspozycyjności, mobilności i wytrzymałości.

O tym, że sytuacja rodzinna ma znaczący wpływ na życie zawodowe mogą świadczyć także wyniki badań przeprowadzone w ramach projektu Gender Index . Wynika z nich, że zadawanie pytań o sytuację rodzinną podczas rozmowy kwalifikacyjnej jest zjawiskiem powszechnym, przy czym częściej takie pytania zadaje się kobietom przez wzgląd na stereotypowe postrzeganie płci.
W skrajnych przypadkach dochodzi do wymuszania na kobietach składania oświadczeń, że w określonym czasie nie będą decydowały się na dziecko, co jest sytuacją prawnie niedopuszczalną. Mężczyźni częściej pytani są o dyspozycyjność i gotowość do pracy po godzinach lub do wyjazdów.

Praca w cyklu życia
Według badań przedstawionych w raporcie Szkoły Głównej Handlowej wejście na rynek pracy kobiet i mężczyzn przebiega podobnie. Zdecydowana większość badanych kobiet i mężczyzn rozpoczyna pracę w wieku 17-25 i dysproporcje w zatrudnieniu ze względu na płeć są na tym etapie nieduże. Jednak różnice uwidaczniają się na etapie intensywnego zaangażowania w opiekę nad małymi dziećmi (do 6 roku życia). Największe zaangażowanie kobiet w obowiązki rodzinne widać w grupie wiekowej 24-34 lata, co w dużym stopniu wyjaśnia, dlaczego w tej grupie wiekowej, jako kluczowych pracowników, najczęściej wskazuje się mężczyzn.

Wśród mężczyzn posiadanie małego dziecka nie wpływa na pozostawanie w zatrudnieniu, ponieważ obowiązki rodzinne przejmują ich partnerki,
co pozwala mężczyznom we wczesnym wieku produkcyjnym bardziej angażować się w pracę zawodową . Z tych samych badań wynika, że dysproporcja szans zatrudnienia kobiet i mężczyzn jest znacznie większa w wieku tworzenia rodziny (25–34 lata), niż na etapie jej rozwoju (35–44 lata),
co może oznaczać, że kobiety odczuwają potrzebę i możliwość powrotu do pracy.

Posiadanie małego dziecka, w wieku 0-5 lat, redukuje współczynnik zatrudnienia kobiet o 21 pkt proc. w porównaniu do kobiet bez dzieci poniżej 15 roku życia. Jednak wraz ze wzrostem wieku najmłodszego dziecka współczynnik zatrudnienia kobiet rośnie, co może sugerować, że wycofują się one z zatrudnienia tylko tymczasowo – na okres sprawowania opieki nad małym dzieckiem – a następnie podejmują próby powrotu na rynek pracy – podkreśla dr Anna Matysiak z Instytutu Statystyki i Demografii Szkoły Głównej Handlowej, badająca zmiany zachodzące na rynku pracy oraz przeobrażenia rodziny w powiązaniu z aktywnością zawodową kobiet.

Analogiczne zależności widać w grupie samotnych matek z tą tylko różnicą, że współczynnik zatrudnienia w tej grupie reaguje silniej na posiadanie małego dziecka. Poziom zatrudnienia samotnych matek zrównuje się z poziomem zatrudnienia matek bezdzietnych, kiedy dzieci tych pierwszych osiągają wiek 10-15 lat . Zatem pomimo trudności w godzeniu obu aktywności także i ta grupa kobiet próbuje powrócić na rynek pracy i robi to skutecznie, ponieważ współczynnik zatrudnienia kobiet ze starszymi dziećmi zrównuje się ze współczynnikiem zatrudnienia kobiet bez dzieci – konkluduje specjalistka z Instytutu Statystyki i Demografii.

Prawdopodobieństwo bycia osobą zatrudnioną maleje wraz z trwaniem ciąży i osiąga najniższy poziom po urodzeniu dziecka. Od około 5 miesiąca życia dziecka szanse kobiet na podjęcie pracy zaczynają wzrastać. Tendencja ta ulega zatrzymaniu, kiedy dziecko osiąga wiek 2,5 roku. Prawdopodobieństwo podjęcia pracy wśród matek jednego dziecka w wieku lat 3 są aż dwukrotnie niższe niż wśród kobiet bezdzietnych o podobnych charakterystykach. Posiadanie małego dziecka nie tylko zmniejsza szanse na podjęcie pracy, ale obniża także szanse na utrzymanie się w zatrudnieniu .

Rodzina i praca
Bezpośrednia korelacja między sytuacją rodzinną i rozwojem kariery zawodowej jest wyraźniejsza w przypadku kobiet. Podwójne obciążenie kobiet obowiązkami rodzinnymi i zawodowymi sprawia, że rodzina traktuje pracę mężczyzny priorytetowo, jednocześnie odciążając go w obowiązkach domowych, co umacnia stereotypowy wizerunek mężczyzny jako bardziej dyspozycyjnego, aktywnego i wytrzymałego. Funkcjonowanie zawodowe i rodzinne jest więc ze sobą ściśle sprzężone niezależnie od płci pracownika i przyjętego modelu rodziny .

Informacja prasowa