Bunt nastolatka - jak sobie z nim radzić?

Bunt nastolatka jest następstwem szeregu zmian, mających miejsce w okresie dojrzewania, a przede wszystkim burzy hormonów, zmian w wyglądzie zewnętrznym, skoku pokwitaniowego oraz rozdarcia pomiędzy dzieciństwem i dorosłością. Adolescencja jest czasem poszukiwania własnej tożsamości, a także szukania odpowiedzi na pytanie „Dokąd zmierzam?”. Młoda osoba musi stawić czoła zmianom, jakie zachodzą w dorastającym organizmie oraz w sferze zachowań. W procesie kształtowania „własnego ja” nastolatek zaczyna kwestionować normy społeczne i wykazuje krytycyzm wobec autorytetów.

Przyczyny buntu nastolatka

W okresie dojrzewania rodzice często przestają poznawać własnych potomków – grzeczny syn czy cicha córka przeradzają się w zbuntowanych, trudnych do opanowania nastolatków. W ich słowniku przeważa słowo „nie”, rodzice zaczynają drażnić, drzwi do pokoju zamykają się z hukiem, a dotychczasowe pasje przestają interesować. Sytuację pogłębiają problemy z cerą – młodzieńczy trądzik – oraz idealizm, objawiający się negacją rzeczywistości i chęcią naprawy otaczającego świata. W wyniku zmian hormonalnych nastolatek jest niestabilny emocjonalnie. Staje się drażliwy i buntuje się.

Budując własne życie, nastolatek zaczyna eksperymentować – na przykład z papierosami lub narkotykami. Rodzice, obserwując zmienione zachowanie nastolatka, często nie wiedzą, co zrobić. Najlepiej otaczać go miłością i okazywać wsparcie, a czas buntu przeczekać.

W okresie dojrzewania miejsce ma także kryzys tożsamości, w czasie którego nastolatek podejmuje ważne wybory. Zmiany w wyglądzie zewnętrznym i wewnętrznych funkcjach organizmu warunkują obraz własnej osoby i powodowane nim uczucia. „Ja cielesne” musi zmierzyć się z ideałami dotyczącymi wyglądu, czyli z „ja idealnym”. Zmiany neurohormonalne wpływają na chwiejność emocjonalną nastolatka, który staje się drażliwy, reaguje nieproporcjonalnie do okoliczności. Często doświadcza on uczuć ambiwalentnych, a więc jednocześnie przeżywa przeciwne stany emocjonalne, takie jak miłość i nienawiść. Bunt nastolatka wynikać może także z kształtowania się sfery poznawczej, czyli umiejętności myślenia abstrakcyjnego oraz refleksji nad sobą i otoczeniem.

Szukając swojego „ja”, nastolatek na nowo kształtuje relacje z rodzicami, zaczyna się im sprzeciwiać i kopiuje zachowania innych ludzi, np. swoich idolów. Chcąc poczuć się jak osoba dorosła, szuka on niezależności i wolności. Swoją tożsamość często definiuje poprzez przynależność do subkultury czy kolczykowanie różnych części ciała.

Radzenie sobie z buntem nastolatka

To, jak nastolatek przeżyje okres dojrzewania zależy od jego temperamentu i środowiska. Rodzice nie powinni naśmiewać się z wyborów czy gustu nastolatka. Z drugiej strony warto wyznaczać granice – młody człowiek wciąż potrzebuje drogowskazów moralnych i norm. Zasady można z nastolatkiem negocjować, jednak nie z pozycji osoby wszechwiedzącej – jedynie wzmaga to bunt młodej osoby, która poszukuje autonomii i wolności.

Warto także pamiętać o konsekwencji i wzajemnym wspieraniu się w wychowaniu nastolatka. Nastolatek potrafi bowiem manipulować opiekunami, aby uzyskać własne korzyści. Można spróbować również zachowań niekonwencjonalnych, wychodzących poza utarte schematy. Działania takie zaskoczą nastolatka i pomogą poprawić wizerunek rodzica w jego oczach.

Poprzez prawidłowo rozwiązany kryzys tożsamości możliwe jest zbudowanie solidnego „ja”, a także umiejętności angażowania się w ideały, odpowiedzialne działania i obdarzania miłością. Tymczasem kryzys nierozwiązany skutkuje problemami z ustaleniem relacji z innymi ludźmi oraz dezorientacją dotyczącą własnego „ja”. Może to mieć poważne konsekwencje, takie jak wycofanie się z interakcji społecznej czy wykazywanie zachowań antyspołecznych.